Là huyện vùng biên, trình độ dân trí không đồng đều, nhận thức và kiến thức pháp luật của một bộ phận người dân vùng biên giới vẫn còn thấp dẫn đến dễ bị các đối tượng xấu dụ dỗ, lôi kéo thực hiện các hành vi vi phạm pháp luật như: xuất nhập cảnh trái phép qua đường mòn, lối mở; mua bán, vận chuyển và tàng trữ trái phép chất ma túy; buôn bán người…Vì vậy, để giảm các vụ vi phạm pháp luật, việc làm quan trọng là phải nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật của Nhân dân. Do đó, thời gian qua, cấp ủy, chính quyền huyện Mường Lát đã đưa nội dung công tác phổ biến giáo dục pháp luật vào nghị quyết lãnh đạo thường kỳ để lãnh, chỉ đạo, hướng dẫn các cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện.

Trong những năm qua, Mường Lát vẫn luôn duy trì hoạt động của Hội đồng phổ biến giáo dục pháp luật và đội ngũ báo cáo viên pháp luật. Thường xuyên bổ sung và cập nhật các đầu sách pháp luật và các văn bản pháp luật mới ban hành tại các tủ sách pháp luật ở 8 xã, thị trấn. Trước đây, khi dịch bệnh Covid-19 chưa bùng phát thì những buổi tuyên truyền pháp luật thường được lồng ghép vào những buổi họp dân, sinh hoạt chi bộ, sinh hoạt hội viên của các tổ chức hội như nông dân, cựu chiến binh, phụ nữ, thanh niên… Hay lồng ghép trong các hội nghị, hội thảo được tổ chức tại xã, bản. Nhưng để phù hợp với tình hình dịch bệnh hiện nay thì các cấp, các ngành, địa phương trên địa bàn huyện đã đổi mới, linh hoạt các nội dung, hình thức tuyên truyền đảm bảo tiêu chí “dễ nghe, dễ hiểu, dễ nhớ và dễ áp dụng”. Ở những địa bàn có vùng biên giới, việc tuyên truyền phổ biến pháp luật cho người dân thường được kết hợp giữa biên phòng, công an, cấp ủy, chính quyền địa phương. Với phương châm “đi từng ngõ, gõ cửa từng nhà” kiên trì tuyên truyền tới người dân về các quy định của pháp luật, và các chính sách của Đảng, Nhà nước; về Luật Biên giới quốc gia, Luật Nghĩa vụ quân sự, Luật Tín ngưỡng, tôn giáo; Chỉ thị số 01/2015/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phong trào “Toàn dân tham gia bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia trong tình hình mới”…Tuyên truyền về dịch Covid-19; vận động người dân chấp hành nghiêm các biện pháp phòng, chống dịch bệnh. Trước diễn biến phức tạp của dịch Covid-19 thì hình thức tuyên truyền được áp dụng phổ biến nhất là tuyên truyền trên hệ thống loa truyền thanh ở các xã, các bản. Cấp ủy, chính quyền đã chỉ đạo Trung tâm Văn hóa, Thông tin, Thể thao và Du lịch xây dựng các chuyên trang, chuyên mục, tin, bài, phóng sự tuyên truyền qua các phương tiện thông tin đại chúng để Nhân dân được biết và làm theo.

Một giải pháp hiệu quả, đang được nhiều địa phương triển khai thực hiện là thông qua những người con của địa phương, biết tiếng dân tộc, am hiểu về phong tục, tập quán của đồng bào để tuyên truyền giáo dục pháp luật. Khi đỉnh điểm của dịch Covid-19 bùng phát trên địa bàn huyện, các chương trình phát thanh của huyện, của xã, các bài tuyên truyền đã được thu âm bằng hai thứ tiếng, là tiếng Kinh và tiếng Mông phát liên tục trên hệ thống truyền thanh, các xe tuyên truyền lưu động khắp các thôn bản vào thời gian người dân thường ở nhà, nhất là vào buổi tối…vận động bà con Nhân dân nghiêm túc chấp hành thực hiện tốt các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19, không tin, không nghe theo kẻ xấu lợi dụng. Hình ảnh những người lính quân hàm xanh, hay những màu áo thanh niên tình nguyện, lực lượng cán bộ huyện, xã trên chiếc xe máy, đằng sau là lá cờ Tổ quốc và những chiếc loa di động đã quá quen thuộc với bà con Nhân dân vùng biên… Chị Lương Thị Mến (bản Sáng xã Quang Chiểu) chia sẻ: Thường xuyên được cán bộ xã, cán bộ đồn biên phòng tới tuyên truyền phổ biến giáo dục pháp luật, tôi đã ý thức được việc chấp hành pháp luật, không vượt biên trái phép, không vận chuyển, buôn bán chất cấm là đúng; tham gia chấp hành nghiêm các quy định về phòng, chống dịch Covid-19, nhất là luôn nêu cao tinh thần tố giác tội phạm, phối hợp tốt với cán bộ địa phương để bảo vệ khu vực biên giới. Bên cạnh đó, cấp ủy, chính quyền địa phương còn đa dạng các hình thức tuyên truyền như treo băng rôn, khẩu hiệu, pa nô, áp phích ở những địa điểm dễ nhìn, dễ thấy, nơi có nhiều người dân qua lại… Những buổi tuyên truyền gần gũi, đã giúp cho Nhân dân các dân tộc trên địa bàn huyện nâng cao nhận thức pháp luật về biên giới quốc gia. Từ đó Nhân dân tiếp tục tuyên truyền cho các thành viên khác trong gia đình và cộng đồng không vượt biên trái phép, không làm nương và chăn thả gia súc sát đường biên giới, không mua bán, tàng trữ các chất ma túy, không tiếp tay, môi giới cho các đối tượng vi phạm pháp luật; đồng thời chủ động thông tin tố giác tội phạm. 

Có thể thấy vai trò tiên phong, gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, già làng, trưởng bản, người có uy tín, trưởng dòng họ, trưởng điểm nhóm tôn giáo đã được phát huy trong việc chấp hành, bảo vệ hiến pháp và pháp luật. Trong những năm gần đây, đề án “Tăng cường phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, Nhân dân vùng biên giới, hải đảo giai đoạn 2017 - 2021” của các đồn biên phòng đóng chân trên địa bàn huyện cũng đã thu được những kết quả đáng mừng. Như: Đồn Biên phòng Pù Nhi quản lý bảo vệ đoạn biên giới dài 21,938 km với 8 mốc quốc giới tiếp giáp với nước bạn Lào. Giai đoạn từ 2017 - 2021, Đồn Biên phòng Pù Nhi đã chủ trì, phối hợp với các ban, ngành địa phương 3 xã (Pù Nhi, Nhi Sơn, Mường Lý) tuyên truyền phổ biến pháp luật cho cán bộ, Nhân dân trên địa bàn được 318 đợt/35.286 lượt người tham gia. Đồn Biên phòng Trung Lý đứng chân trên địa bàn xã Trung Lý, có nhiệm vụ quản lý, bảo vệ 7,7 km đường biên giới với 4 mốc quốc giới. Năm 2021, Đồn Biên phòng Trung Lý đã tuyên truyền được 112 buổi/15 bản với 4.292 lượt người tham gia; Tổ chức tuyên truyền, vận động 752 hộ/15 bản ký cam kết phòng, chống dịch Covid-19 và xuất, nhập cảnh trái phép. Vận động Nhân dân tự giác giao nộp 32 khẩu súng, nòng súng tự chế các loại…Hay như Đồn Biên phòng cửa khẩu Tén Tằn đã có sáng kiến phối hợp với các nhà trường trên địa bàn Thị trấn Mường Lát xây dựng mô hình học tập ngoại khóa với chủ đề “Tiết học biên cương” nhằm tuyên truyền nâng cao nhận thức pháp luật cho các em học sinh về biên giới quốc gia và những kiến thức pháp luật khác về biên giới. Tiết học biên cương của những người lính quân hàm xanh đã và đang lan tỏa tình yêu dân tộc, tình yêu quê hương, đất nước, nâng cao ý thức trách nhiệm cho các em học sinh trong xây dựng và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ, an ninh biên giới quốc gia…

Việc đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật cho cán bộ, nhân dân vùng biên với nhiều hình thức phong phú, đa dạng góp phần thực hiện có hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ chủ quyền vùng biên giới; nâng cao hiểu biết pháp luật và tạo sự chuyển biến về ý thức tôn trọng, chấp hành pháp luật cho cán bộ, nhân dân trên địa bàn huyện vùng cao Mường Lát. Từ đó, tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn được củng cố vững chắc; đồng bào các dân tộc thêm yên tâm, tin tưởng vào Đảng, Nhà nước, tích cực lao động sản xuất, đồng lòng, sát cánh cùng với chính quyền địa phương bảo vệ biên giới, phòng, chống các loại tội phạm, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc. “Từ nay dân Mèo sống chung, bản Mèo vui trong tiếng khèn, người Mèo ơn Đảng suốt đời”.