Bản Khằm 1, xã Trung Lý có 78 hộ với 425 nhân khẩu, 100% là đồng bào Mông. Từng có thời gian dài bản Khằm 1 luẩn quẩn trong đói nghèo, tệ nạn ma túy và tình trạng tảo hôn. Bên những ngôi nhà vách gỗ lợp Fibro xi măng các “bà mẹ” ở độ tuổi cắp sách đến trường địu con trên lưng, tay bế tay bồng. Họ làm vợ, làm mẹ ở cái tuổi “ăn chưa no, lo chưa tới”, những ước mơ dang dở dừng lại nơi Cổng Trời Trung Lý.

Lúc còn cắp sách đến trường, Vàng Thị Pia có ước mơ sau này trở thành cô giáo dạy chữ cho con em trong bản. Thế nhưng, khi em bước sang tuổi 15 đã bị Giàng A Lềnh - người cùng bản bắt về làm vợ. Kết hôn sớm, mới 20 tuổi, Vàng Thị Pia đã có 3 mặt con và hiện mang bầu con thứ 4. Không công ăn việc làm, lại đông con, dẫn đến đời sống của gia đình Vàng Thị Pia luôn trong cảnh thiếu trước, hụt sau và phải trông chờ vào nguồn hỗ trợ của Nhà nước.

Theo chân anh Vàng A Sùng, Bí thư Chi bộ, Trưởng bản Khằm 1, chúng tôi đến nhà văn hóa bản. Mặc dù trời mưa rất to và có phần mệt nhọc do vừa lên nương về, nhưng già trẻ, trai gái trong bản vẫn có mặt đông đủ ở nhà văn hóa bản để nghe Bí thư Chi bộ, Trưởng bản “8X” tuyên truyền về hôn nhân và gia đình, giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Để bà con, trai gái trong bản dễ hiểu, anh lấy chính câu chuyện của bản thân kể cho mọi người nghe. Năm 2010, Vàng A Sùng lên đường nhập ngũ, thực hiện nghĩa vụ thiêng liêng bảo vệ Tổ quốc. Như một cơ duyên, đơn vị anh đóng quân lại chính là Đồn Biên phòng Trung Lý. Hoàn thành nghĩa vụ quân sự, trở về địa phương Vàng A Sùng tích cực tham gia các phong trào, nhất là các hoạt động tình nguyện của đoàn thanh niên xã. Tháng 5-2012, Vàng A Sùng vinh dự được đứng vào hàng ngũ của Đảng. Với sự chịu khó, luôn tận tâm với công việc chung của cộng đồng, tháng 9-2012, anh được bà con tín nhiệm bầu giữ chức Trưởng bản Khằm 1. Niềm vui nhân lên, cuối năm 2012, Vàng A Sùng lập gia đình. Với chất giọng lơ lớ tiếng phổ thông, anh nói với bà con dân bản: “Buồn lắm, ở bản mình vẫn còn một số người giữ quan niệm càng sinh nhiều con càng có nhiều người đi nương, đi rẫy. Trai gái cứ thấy ưng cái bụng là về ở với nhau, rồi sinh con đẻ cái. Nhà Vàng A Sùng đây chỉ sinh 2 con, vợ chồng khuyên nhau nuôi trâu, nuôi bò, trồng rừng, trồng lúa nước để có tiền nuôi con ăn học. Vụ thu mùa vừa rồi cả lúa nương, lúa nước, nhà Vàng A Sùng thu hoạch được gần 2 tấn, tương đương 50 bao lúa. Có của ăn của để, khi cần có thể bán lấy tiền lo việc trong gia đình”.

Từ những buổi tuyên truyền như cách làm của Bí thư chi bộ, Trưởng bản Khằm 1 Vàng A Sùng, tư tưởng, nhận thức của đồng bào Mông địa phương đã được nâng lên và thay đổi rõ rệt. Bà con trong bản hiểu được hệ lụy không tốt do việc tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. “Cuộc chiến” xóa bỏ những hủ tục ở bản Khằm 1 cũng bắt đầu có tín hiệu khả quan, trong bản không có trường hợp nào kết hôn khi chưa đủ tuổi vị thành niên.